Τι είναι η καρδιακή ανεπάρκεια;
Η καρδιακή ανεπάρκεια δεν είναι ασθένεια αλλά ένα σύνδρομο – ένας συνδυασμός σημείων και συμπτωμάτων – που προκαλείται από την αδυναμία της καρδιάς να αντλήσει αίμα για να υποστηρίξει το κυκλοφορικό σύστημα σε ηρεμία ή κατά τη διάρκεια της άσκησης. Αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια της διαστολικής φάσης του καρδιακού κύκλου, όταν η καρδιά δεν γεμίζει σωστά με αίμα, με αποτέλεσμα την αύξηση των ενδοκαρδιακών πιέσεων και την μειωμένη εξώθηση κατά τη συστολή, μειώνοντας την καρδιακή παροχή στο υπόλοιπο σώμα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε φλεβική συμφόρηση στο φλεβικό σύστημα και τους ιστούς, που εκδηλώνεται ως κατακράτηση νερού και πρήξιμο λόγω συσσώρευσης υγρών (οίδημα). Επιπλέον, η μειωμένη συσταλτικότητα του μυοκαρδίου μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή ροή αίματος στους ιστούς του σώματος, με αποτέλεσμα την ισχαιμία.
Κατηγοριοποίηση καρδιακής ανεπάρκειας
Ιστορικά, η καρδιακή ανεπάρκεια κατηγοριοποιούταν σε δεξιά και αριστερή, αναλόγως ποια κοιλία ήταν περισσότερο προσβεβλημένη. Η δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια μειώνει τη ροή του αίματος προς στους πνεύμονες, ενώ η αριστερή μειώνει τη ροή του αίματος προς στην αορτή και κατά συνέπεια στον εγκέφαλο και το υπόλοιπο της συστηματικής κυκλοφορίας.
Ωστόσο, οι μικτές καταστάσεις είναι πολύ συχνές και μάλιστα η αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια είναι η συνηθέστερη αιτία της δεξιάς καρδιακής ανεπάρκειας.
Η ακριβέστερη ταξινόμηση του τύπου καρδιακής ανεπάρκειας γίνεται με τη μέτρηση του κλάσματος εξώθησης ή του ποσοστού του αίματος που αντλείται από την καρδιά, κατά τη διάρκεια της συστολής.
Το κλάσμα εξώθησης δίνεται ως ποσοστό, με το φυσιολογικό εύρος να είναι μεταξύ 50 και 75%. Οι τύποι είναι:
- Καρδιακή ανεπάρκεια με μειωμένο κλάσμα εξώθησης (HFrEF). Σχετίζεται με κλάσμα εξώθησης της αριστερής κοιλίας (L VEF), μικρότερο από 40%.
- Η καρδιακή ανεπάρκεια με ήπια μειωμένο κλάσμα εξώθησης (HFmrEF), που προηγουμένως ονομαζόταν «καρδιακή ανεπάρκεια με κλάσμα εξώθησης μεσαίου εύρους», ορίζεται από ένα κλάσμα εξώθησης 41–49%.
- Καρδιακή ανεπάρκεια με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης (HFpEF), ή αλλιώς καρδιακή ανεπάρκεια διαστολικού τύπου. Το μυοκάρδιο είναι άκαμπτο και δεν χαλαρώνει κανονικά κατά τη διάρκεια της διαστολής, η οποία μειώνει την πλήρωση της αριστερής κοιλίας.
Ποια τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας;
Τα συμπτώματα της συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνουν:
- Δυσκολία στην αναπνοή, ιδιαίτερα κατά την άσκηση και τις βραδινές ώρες
- Πόνο στο στήθος
- Αίσθημα παλμών στο στήθος
- Εύκολη κόπωση
- Οίδημα (πρήξιμο) στα κάτω άκρα και στην κοιλία
- Αύξηση σωματικού βάρους
- Ξηρός βήχας
- Απώλεια όρεξης ή στομαχικές διαταραχές (ναυτία)
O ασθενής μπορεί να έχει ήπια συμπτώματα συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας ή και καθόλου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει επέλθει ίαση. Τα συμπτώματα μπορεί να κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά και μπορεί να είναι διαλείποντα (να εμφανίζονται και να φεύγουν), ωστόσο η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια έχει την τάση να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Μπορεί να εμφανιστεί μετά από αιφνίδια βλάβη του μυοκαρδίου, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αναπτύσσεται αργά, από χρόνιες παθήσεις του μυοκαρδίου.
Η συχνότερη αιτία της νόσου είναι η στεφανιαία νόσος, και συγκεκριμένα το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Δεύτερη συχνότερη αιτία αποτελεί η αρτηριακή υπέρταση.
Άλλες παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια περιλαμβάνουν:
- Εμμένουσες αρρυθμίες
- Μυοκαρδιοπάθειες
- Κληρονομούμενες καρδιοπάθειες
- Χρόνια στεφανιαία νόσος
- Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου
- Ενδοκαρδίτιδα
- Σοβαρές βαλβιδοπάθειες
- Αρτηριακή υπέρταση
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Σοβαρές πνευμονοπάθειες, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
- Συμπιεστική περικαρδίτιδα
Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, τόσο σε άνδρες – συχνά την αναπτύσσουν σε μικρότερη ηλικία – όσο και σε γυναίκες. Οι παράγοντες κινδύνου για την καρδιακή ανεπάρκεια περιλαμβάνουν:
- Ηλικία >65 ετών
- Αρτηριακή υπέρταση
- Χρήση προϊόντων καπνού, κοκαΐνης ή αλκοόλ
- Ο καθιστικός τρόπος ζωής
- Κατανάλωση τροφών πλούσιων σε πολύ αλάτι και λίπος
- Οικογενειακό ιστορικό συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας
Καρδιακή ανεπάρκεια: Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο της καρδιακής ανεπάρκειας και, εν μέρει, από το αίτιο της νόσου. Πλέον, υπάρχουν σύγχρονα θεραπευτικά σχήματα, τα οποία περιλαμβάνουν ειδικά φαρμακευτικά σκευάσματα, αλλαγή του τρόπου ζωής, αποφυγή άλατος και τακτική καρδιολογική παρακολούθηση. Σε αυτό έρχονται να προστεθούν, σε ορισμένες περιπτώσεις, και συσκευές υποβοήθησης, όπως η εμφύτευση βηματοδότη-απινιδωτή, η θεραπεία επανασυγχρονισμού και η συσκευή υποβοήθησης της αριστερής κοιλίας. Τελική λύση για τους συμπτωματικούς ασθενείς με σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια, που δεν ανταποκρίνονται στην παραπάνω θεραπευτική αντιμετώπιση, αποτελεί η μεταμόσχευση καρδιάς.